Гелот за раце не е ништо ново. Во 1966 година, Лупе Хернандез, студент по медицина од Бејкерсфилд, Калифорнија, ја патентираше идејата за гел базиран на алкохол за средства за чистење на рацете во отсуство на вода. Сепак, само по пандемијата на свински грип H1N1 во 2009 година производот ја прошири својата употреба од институции до домови. Таа година продажбата на антибактериски гелови и марамчиња во САД се зголеми за повеќе од 70 проценти за само шест месеци. До 2010 година, шишиња со гел можеа да се најдат насекаде – од шалтерите за исплата на пари, до аеродромите и онлајн продавници кои продаваат диспензери за сапуни.
Популарноста на геловите за раце порасна над стравот од пандемија. Производителоте веднаш извадија шишиња во прекрасни, детски бои како што се светло розова или сина боја и со пријатни ароми на цимет, лаванда и слично, кои се далеку попривлечни од миризливата болничка верзија. Средстваат за дезинфекција почнаа да го менуваат својот состав и да вклучуваат други активни состојки наместо алкохол, а рецептите за правење домашни гелови со употреба на вотка, амамелис и алое вера се достапни на Интернет. Но, дали тие се ефикасни во борбата со бактериите?
Експертите за хигиена се согласуваат дека за убивањето на повеќето вируси дезинфекција на рацете бара најмалку 60 проценти алкохол (повеќето содржат 60-95%). За оние со чувствителна кожа, сега постојат опции без алкохол. Со децении, исто така, има верзии направени со друг моќен антибактериски агенс, триклосан, кој се наоѓа во сапуните, па дури и во пастите за заби. Сепак, истражувањето открило дека триклосанот може да биде штетен за ендокриниот систем, а Американската администрација за храна и лекови ја забрани неговата употреба во производи за хигиена на крајот на 2017 година.
Сали Блумфилд, професор на лондонската школа за хигиена и тропска медицина, вели дека вирусите се многу поотпорни на средства за дезинфекција отколку бактериите. За среќа, вели таа, коронавирусот има плик, или обвивка, паалкохолот може да го нападне, елиминирајќи ја заканата. Нововирус и риновирус, за разлика од корона вирусот, немаат. Ова значи дека правењето своја сопствена дезинфекција, иако е потенцијално ефикасна против некои бактерии, не е нешто што би го препорачал Блумфилд. „Дури е многу невнимателно и опасно“, вели таа. Производите купени во продавници содржат и емолиенти за да ја направат кожата помека, без ризик од повреда на рацете.
Клучното прашање е кога да користите средство за миење раце. Вирусот на корона е нова болест, така што никој не знае како точно се шири, но веројатно е дека капките од кашлица се шират од личност до личност и многу е веројатно дека нема да се пренесат преку предмети или храна. Совет на Блумфилд е да ги миете рацете со сапун или, ако тоа не е можно, да користите гел за раце кога ќе се вратите на вашето „сигурно место“, со што тоа значи вашиот дом, работно место или седиште на воз или авион, на пример. Избегнете допирање на нешто што не треба да го допрете и осигурете се дека ако, на пример, ги допрете рачките на вратите или шипките на автобусот и не можете веднаш да ги измиете рацете или да користите гел, да не го допрете лицето.
На вирусот му требаат живи клетки да се репродуцира: затоа не ги тријте очите, не допирајте ја устата или каква било рана ако рацете не се чисти. Држете ги рацете подалеку додека не имате пристап до гел или сапун за да можете да ги измиете.
Најдобрата опција е сапун и вода
Според истражувањето од 2019 година на Американското здружение за микробиологија, користењето проточна вода и сапун за миење раце е поефикасно од геловите. Сапунот има благи антибактериски својства, но не убива вируси. Како и да е, тој ја отстранува нечистотијата, затоа навлажнете ги рацете со вода, натопете ги од обете страни, меѓу прстите и под ноктите и измијте ги. Исплакнете ги рацете темелно под проточна вода 20 секунди. Темелното испирање е клучно за испирање на вирусот. Исушете ги рацете со пешкир за еднократна употреба и потоа завиткајте го под чешмата пред да го фрлите во канта за отпадоци хартија.
Можеби изгледа противинтуитивно, но студијата објавена во мај 2012 година во медицинскиот журнал Мајо Клиника Просидингс заклучи дека, од хигиенска страна, крпите од хартија се подобри од машините за сушење раце со топол воздух. Тоа е затоа што крпите ги сушат рацете побрзо и потемелно од фенот, а загадувањето се јавува повеќе преку влажни раце отколку преку суви.
Експертите сметаат дека не треба премногу да се користат геловите за дезинфекција бидејќи премногу гел за рака може да предизвика иритација на кожата и чувствителност поради сушење и отстранување на природни масла. Оштетената кожа е поподложна на инфекција, така што дезинфекциите за раце, како и повеќето работи, најдобро да се користат во умерени количини – само ако миењето раце со сапун и вода не е можно.
Како што вели Блумфилд, не станува збор за параноја, туку станува збор за дисциплина. Иако некои компании, наводно, забраниле ракување и други физички контакти во обид да го избегнат вирусот корона, овие не се официјални упатства.
Невозможно е да не се справувате со светот, само треба да бидете внимателни и методични кога станува збор за хигиена на рацете. „Ако одржувате добра хигиена“, вели Блумфилд, „има мали шанси да се справите со тоа, и доколку се случи, инфекцијата нема да се шири“.
Подготвила: А.Н.
