Во последните години, нанопластиката се појави како широко распространета и потценета закана за глобалното здравје. Истражувањата покажуваат дека овие микроскопски честички не само што ги загадуваат нашите океани и снабдувањето со храна, туку и навлегуваат во човечкото тело. Од кардиоваскуларни проблеми до развојни нарушувања кај неродените деца, присуството на нанопластика во човечките ткива станува голема здравствена криза. Оваа анализа го истражува далекусежното влијание на нанопластиката врз човечкото здравје, изворите на изложеност и итната потреба за глобална акција.
Обемот на контаминација со нанопластика
Нанопластиката, мали пластични честички кои настануваат од распаѓањето на поголеми пластики, навлегле во речиси секој аспект на нашата животна средина. Истражувањата покажуваат дека тие се присутни во водата за пиење, морската сол, флашираната вода и дури и во овошјето и зеленчукот. Вознемирувачки, истражувањата откриваат дека луѓето кои консумираат флаширана вода можат да внесат до 240.000 пластични честички по литар, а концентрацијата на овие честички е десет пати поголема кај бебињата во споредба со возрасните, особено кај бебињата кои се хранат со пластични шишиња.
Контаминацијата не е ограничена само на храна и пијалаци. Вообичаени предмети како синтетичка облека, еднократни чаши за кафе и пластични садови ослободуваат трилиони пластични наночестички. Овие честички потоа се вдишуваат или внесуваат, што доведува до широко распространета изложеност на телото. Кумулативниот ефект е загрижувачко зголемување на нивото на нанопластика во човечките ткива, вклучувајќи го мозокот, крвта и органите.
Влијанија врз здравјето: Растечки докази
Научната заедница сѐ повеќе ја поврзува нанопластиката со сериозни здравствени проблеми. Истражувањата укажуваат дека изложеноста може да доведе до оксидативен стрес, воспаление, дисфункција на имунолошкиот систем, хормонални нарушувања, па дури и рак. Новите наоди покажуваат присуство на нанопластика во артериските плаки, значително зголемувајќи го ризикот од кардиоваскуларни заболувања како срцеви напади и мозочни удари. Истражувањата исто така ја истакнуваат присуството на пластични честички во органите на развојните фетуси, со потенцијални долгорочни здравствени последици.
Една студија објавена во New England Journal of Medicine покажува дека микропластиката пронајдена во крвотокот се поврзува со поголем ризик од невроразвојни нарушувања, како ADHD и аутизам, како и репродуктивни и хормонални нарушувања. Паралелно, зголемените стапки на рак кај младите возрасни се поврзани со раната изложеност на пластики.
Улогата на индустријата и регулаторните празнини
И покрај зголемените докази, регулаторните мерки заостануваат. Производителите на пластика долго време работат без да бидат обврзани да ја докажат безбедноста на своите производи. Недостигот на стандардни дефиниции, методи за тестирање и контроли на квалитетот создаваат празнини кои овозможуваат опасните пластични хемикалии да останат во широка употреба.
Индустријата вети инвестиции во истражувања, но тие се минимални во споредба со обемот на кризата. Американскиот хемиски совет, на пример, има одредено само 15 милиони долари за студии за микропластика — мала сума во споредба со веќе документираната штета. Како резултат, регулаторните тела како FDA се соочуваат со потешкотии во воспоставувањето ефективни проценки на ризик за широкиот спектар на пластики присутни во храната и потрошувачките производи.
Потребата за итна акција
Доказите се јасни: мора да се преземат итни мерки за да се ублажи влијанието на нанопластиката врз човечкото здравје. Владите и меѓународните организации мора да воведат строги регулативи кои ќе ги обврзуваат индустриите да докажат дека нивните производи се безбедни пред да стигнат до потрошувачите. Овој пристап треба да го следи успешниот регулаторен модел на Конвенцијата Минамата, која се занимава со контаминација со жива.
Дополнително, треба да се започнат кампањи за јавно здравје за да се едуцираат потрошувачите за ризиците од нанопластиката и да се промовираат алтернативни, побезбедни производи. Нагласувањето на употребата на не’рѓосувачки челик, стакло и други нетоксични материјали може да помогне во намалувањето на изложеноста. Паралелно, владите мора да инвестираат во истражувања за да развијат технологии кои ефикасно ќе ја отстранат нанопластиката од човечкото тело и животната средина.
Повик за глобална здравствена вонредна состојба
Како што продолжуваат да се акумулираат доказите, глобалната заедница се соочува со морална обврска да дејствува. Изложеноста и внесувањето на нанопластиката се дуплираат на секои 10 до 15 години, што претставува сѐ поголема закана за човечкото здравје и долговечност. Без координирано дејствување од страна на јавноздравствените тела како СЗО, владите и индустријата за пластика, ризикуваме оваа криза да излезе од контрола.
Време е да се прогласи глобална здравствена вонредна состојба, да се повикаат производителите на пластика на одговорност и да се спроведат политики кои ќе ги заштитат идните генерации. Борбата против нанопластиката не е само еколошка битка туку и неопходност за јавното здравје. Одговорноста за дејствување е на сите нас — потрошувачи, индустриски лидери и креатори на политики.
Со преземање решителни акции сега, можеме да ја ограничиме штетата и да го заштитиме здравјето на милијарди луѓе ширум светот.
Н.Доковска
