Итниот извештај на Регионалната канцеларија на СЗО за Европа открива дека употребата на кондоми кај сексуално активните адолесценти значително опаднала од 2014 година, со загрижувачки високи стапки на незаштитен секс. Ова ги става младите луѓе во значителен ризик од сексуално преносливи инфекции (СПИ) и несакани бремености. Новите податоци се објавени како дел од повеќеделното истражување „Здравствено однесување на ученици на возраст од 11-15 години“ (HBSC), кое опфати над 242.000 петнаесетгодишници во 42 земји и региони во периодот 2014–2022.
Далекосежни последици од незаштитен секс
Општо земено, извештајот нагласува дека значителен дел од сексуално активните петнаесетгодишници се впуштаат во незаштитен сексуален однос, што според СЗО може да има далекосежни последици за младите, вклучувајќи несакани бремености, небезбедни абортуси и зголемен ризик од заразување со СПИ. Високата распространетост на незаштитен секс укажува на значајни празнини во сеопфатното сексуално образование, вклучувајќи образование за сексуално здравје, и пристап до контрацептивни методи.
Загрижувачки пад во употребата на кондоми Во споредба со нивото од 2014 година, новите податоци покажуваат значителен пад во бројот на адолесценти кои пријавуваат дека користеле кондом при последниот сексуален однос. Од податоците е јасно дека намалувањето на употребата на кондоми е распространето, опфаќајќи повеќе земји и региони, при што некои од нив доживуваат поостри намалувања од другите.
Извештајот подвлекува итната потреба за насочени интервенции за решавање на овие загрижувачки трендови и промовирање на побезбедни сексуални практики кај младите, во поширок контекст на опремување со основата која им е потребна за оптимално здравје и благосостојба.
„Иако наодите од извештајот се разочарувачки, тие не се изненадувачки“, истакна д-р Ханс Хенри П. Клуге, регионален директор на СЗО за Европа. „Во многу земји, сеопфатното сексуално образование кое е соодветно за возраста останува занемарено, а каде што е достапно, сѐ повеќе е под напад во последните години врз лажна претпоставка дека поттикнува сексуално однесување, кога вистината е дека опремувањето на младите со правилни знаења во соодветното време води до оптимални здравствени резултати поврзани со одговорно однесување и избори. Ние ги жнееме горчливите плодови на овие реакционерни напори, со полоши резултати кои ќе следуваат, освен ако владите, здравствените власти, образовниот сектор и другите клучни засегнати страни вистински не ги препознаат корените на сегашната ситуација и не преземат чекори за нејзино исправување. Потребна е итна и континуирана акција, поткрепена со податоци и докази, за да се спречи оваа лавина од негативни резултати, вклучувајќи го и веројатното зголемување на стапките на СПИ, зголемени трошоци за здравствена грижа, и – не помалку важно – прекинати образовни и кариерни патишта за младите кои не добиваат навремени информации и поддршка што им се потребни.“
Клучни наоди од извештајот
- Пад на употребата на кондоми: процентот на сексуално активни адолесценти кои користеле кондом при последниот сексуален однос се намалил од 70% на 61% кај момчињата и од 63% на 57% кај девојчињата во периодот од 2014 до 2022 година.
- Високи стапки на незаштитен секс: речиси една третина од адолесцентите (30%) пријавиле дека не користеле ниту кондом ниту контрацептивна пилула при последниот сексуален однос, бројка која едвај се променила од 2018 година.
- Социоекономски разлики: адолесцентите од семејства со ниски приходи имаат поголема веројатност да пријават дека не користеле кондом или контрацептивна пилула при последниот сексуален однос во споредба со нивните врсници од попривилегирани семејства (33% во споредба со 25%).
- Употреба на контрацептивна пилула: извештајот укажува дека употребата на контрацептивна пилула при последниот сексуален однос останала релативно стабилна во периодот од 2014 до 2022 година, со 26% од петнаесетгодишниците кои пријавиле дека тие или нивните партнери користеле контрацептивна пилула при последниот сексуален однос.
Потреба за сеопфатно сексуално образование Наодите ја потенцираат важноста на обезбедување на сеопфатно сексуално здравствено образование и ресурси за младите. „Како тинејџери, ни е потребен пристап до точни информации за сексуалното здравје,“ рече Еабха, 16-годишна од Ирска. „Ни треба образование кое опфаќа сѐ, од согласност до контрацепција, за да можеме да донесуваме информирани одлуки и да се заштитиме.“
„Сеопфатното сексуално образование е клучот за затворање на овие празнини и за овозможување на сите млади да донесуваат информирани одлуки за секс во посебно ранлив момент од нивните животи, како што е преминот од адолесценција во зрелост,“ рече д-р Андраш Колто од Универзитетот во Голвеј, водечки автор на извештајот. „Но, образованието мора да оди подалеку од само обезбедување информации. Младите треба да имаат безбедни простори за дискусија за прашања како што се согласност, интимни односи, родов идентитет и сексуална ориентација, и ние – владите, здравствените и образовните власти, и граѓанските организации – треба да им помогнеме да развијат клучни животни вештини, вклучувајќи транспарентна, непристрасна комуникација и донесување одлуки.“
Патоказ за акција, и покрај загрижувачките трендови Иако наодите се трезнечки, тие исто така нудат патоказ за понатамошни акции.
Извештајот повикува на одржливи инвестиции во сеопфатно сексуално образование кое е соодветно за возраста, услуги за сексуално и репродуктивно здравје пријателски кон младите и политики и средини кои го поддржуваат здравјето и правата на адолесцентите.
„Наодите од овој извештај треба да послужат како катализатор за акција. Адолесцентите заслужуваат знаење и ресурси за да донесуваат информирани одлуки за нивното сексуално здравје. Ги имаме доказите, алатките и стратегиите за подобрување на сексуалното здравје на адолесцентите. Она што ни треба, сепак, е политичка волја и ресурси за да го направиме тоа,“ рече д-р Маргрит де Лузе од Универзитетот во Утрехт, еден од коавторите на извештајот.
Повик за акција до креаторите на политики и едукаторите Регионалната канцеларија на СЗО за Европа ги повикува креаторите на политики, едукаторите и здравствените работници да го приоритизираат сексуалното здравје на адолесцентите преку инвестирање во сеопфатно сексуално образование.