Пишува: Сунчица Уневска
Американско-корејскиот или корејско-американскиот филм „Минати животи“ беше еден од најубавите филмови, заедно со германскиот „Правилата на наставничката канцеларија“, во годинешната трка за „оскар“ за најдобар странски филм. Победниците, се разбира, однапред се знаеја (како што е и секогаш) па затоа така беа распоредени и номинациите, канскиот лауреат, што несомнено е одличен трилер, „Анатомија на еден пад“, беше само во главната трка за да може да добие награда за сценарио, а да не му ја земе предвидената награда на филмот „Зона на интерес“, кој беше ставен и во категоријата за странски филм, инаку ќе останеше без награда (а тоа не можеше да се случи, особено поради темата за идиличната куќа покрај ѕидините на Аушвиц). На тој начин корејскиот и германскиот филм кои беа во трка за најдобар странски филм останаа во сенка, иако се работи за исклучителни остварувања, инвентивни, поинакви, комплексни, длабоки, зрели, со извонредна интроспекција, снимени на таков начин што нѝ ја „всадуваат“ емоцијата водејќи нè низ приказните толку сугестивно и уверливо.
За „Наставничка канцеларија“ веќе пишував, па овде ќе се задржам на „Минати животи“, филм што многумина го сфаќаат како романса или како љубовна приказна, дури банализирајќи ја поентата во смисла дека „нè учи што е љубов“ (иако голем дел од критиката не ги штедеше суперлативите), а најинтересно е дека во него има љубов, но тоа не е филм за љубовта. Токму затоа и фасцинира, фасцинира начинот на кој зборува за поврзаноста, за разбирањето, за „особеноста“ на едно пријателство, па дури и за сродните души, а најмногу фасцинира начинот на кој зборува за припадноста. Бидејќи, тоа во суштина, и е филм за припадноста. За онаа вистинска припадност, која е секогаш тука, некаде скриена во нас, без оглед на нашата одлука каде и како ќе живееме. Затоа што одлуката може сосем да ги промени нашите животи, но не и самите нас, а особено не она што го носиме длабоко во себе.
Режисерката и сценаристка Селин Сонг го прави овој филм полуавтобиографски, што може и да се почувствува, дека тоа за кое зборува навистина е доживеано. Интересно е дека денеска со сите овие преселби и миграции тоа е тема која треба и ги допира сите, но секој на различен начин со тоа сака и може да се соочи. Најонг односно Нора е цврсто решена дека сака да живее во Њујорк, дека сака таму да постигне нешто и дека тоа е животот што го одбрала, но упорноста на Хесунг ќе ја извади на површина онаа прикриена емоција, онаа вистина за самите нас, онаа припадност која нè одредува без обѕир дали на тоа се осврнуваме и дали сакаме да го прифатиме.
Неверојатно убава и толку вистинита приказна за припадноста, за препознавањето во другиот, за болката која може да ја донесе онаа носталгија на која не сакаме да ѝ се препуштиме. Но, кога Најонг по 12 години ќе го пронајде Хесунг нејзината еуфорија и среќа за момент ќе покажат сè, и начинот на мислење, и начинот на чувствување, копнежот кој навидум не е тоа, но затоа е толку силен бидејќи наеднаш на површина го вади потиснатото, она на кое не сакаме да мислиме, она што сакаме да го заборавиме, но кога ќе дојде, во него така лесно се препознаваме, во него се стопуваме и потонуваме. Тоа чувство може да измени сè, само ако му се препуштите, зашто тоа е толку лесно, зашто тоа едноставно сте вие. Токму затоа Нора во еден момент тоа и ќе го прекине…
Не, таа не го напушти домот во Јужна Кореја, а потоа и во Канада тукутака, нејзината желба да живее во Њујорк и да го гради својот писателски свет, беше многу голема и, секако, пресудна. Без оглед дали ќе ги добие оние споменати награди (што е доста симпатично, бидејќи, нели, Корејците не добиваат Нобелова награда…), Нобел или Пулицер или Тони. Така и тргна нејзиното патешествие, така и тргна патот по кој се бараше себеси, патот на кој ќе го сретне и својот сопруг Артур, писател со еврејско потекло, за некаде подоцна да се наметне како многу интересно неговото прашање, „дали тој е одговорот на нивните мигрантски соништа??“.
Навистина, кој е одговорот? Веројатно, оној што нѝ ја носи можноста да го живееме сонот, без оглед на тоа колку ќе се оствари или колку воопшто и има можности да се оствари. Важно е дека Нора точно знае што сака и што посакува да постигне. Но, пријателството со Хесунг, со кого заедно пораснаа, е нешто друго. Тоа е нешто што е заборавено, нешто кое е потиснато длабоко во сеќавањето, нешто што го носиме во себе засекогаш. Прашањето е што ќе се случи кога тоа наеднаш ќе се појави од некоја длабочина и ќе излезе на површината заматувајќи нѝ го погледот. Што ќе се случи кога после сè ќе се соочите со вистинската припадност, го посакувале тоа или не. Бидејќи, таа и Хесунг се едно, тие се двете страни на една паричка или на оние минати животи во кои веруваат, тие се поврзани во своето разбирање на нештата, во начинот на гледање, тие во себе го носат она што на некој сличен начин ги одредува, тие и двајцата имаат во себе цел еден свет, свет до кој „странците“ понекогаш тешко можат да допрат.
Така во еден момент и ќе ѝ рече сопругот, соочен со ситуацијата кога Хесунг ќе пристигне во Њујорк, соочен со едно чувство на губење, кое и не е важно дали е фактичко. Тој ќе ѝ каже дека кога спие и кога зборува корејски има чувство дека во неа има еден цел свет до кој тој не може да допре. И тоа е навистина така. Тоа е светот што нè дефинира, што ги одредува нашите избори, нашите љубови, нашата работа, нашето сè, иако за тоа понекогаш и не сме свесни. Всушност, совршена е сцената кога таа зборува за нејзиното чувство по првата средба со Хесунг после 24 години, гледајќи „колку тој е Кореец, а колку таа не се чувствува корејски, иако во исто време, покрај него и најмногу се чувствува корејски“. Да, бидејќи тој ќе го донесе тоа што таа го остави, тоа што навидум го заборави, тоа што сака да го остави зад себе, она што на прв поглед се чини далечно, наспроти она што е сега. Но, дали е така?
Дури и оној интересен збор кој станува лајт-мотив на филмот, „инјун“, што значи судбина, колку на моменти може да стане ироничен. Особено што излегува дека „инјунот“ го имаат Нора и нејзиниот маж, додека во суштина е сосем обратно, но сè зависи што сакате да прифатите, сè зависи во што сакате да верувате, сè зависи од вашата одлука како ќе живеете. Судбината не ја одредуваат моментите, иако во нив се содржани толку важни делови. Најдобар пример ќе биде токму нивниот разговор од кој не сакајќи ќе биде исклучен нејзиниот маж. Впрочем, не е важна судбината како дадена, туку како одбрана. Тоа е толку различно. Нивното верување во минатите животи, во допирите со другите кои во истиот момент стануваат дел од нас, но и нивното (у)верување дека не си припаѓаат затоа што реално така мора да биде. Иако, во суштина, тоа не ги менува работите, напротив, само ги прави потешки. Бидејќи, загубата е неминовна.
„Ако ова се нашите минати животи, што ќе бидеме јас и ти во идниот живот“, ќе праша Хесунг на крајот на нивната средба, зашто тие веруваат во минатите животи и во оние 8000 инјуни потребни за со некого да бидете заедно. „Минати животи“ е една неверојатна ода на припадноста, една ода на зрелоста, на животот чија судбина зависи од многу нешта, навидум најмногу од она што го носиме во себе, а всушност најмногу од одбраното. Но, дали таквиот пристап ја носи зрелоста и реалноста, дали ја одредува нашата желба, нашиот избор, животот кој ќе нè направи среќни и задоволни или…
Селин Сонг го снима филмот неверојатно, толку полека движејќи ја камерата, толку софистицирано терајќи нè да ја почувствуваме и реалноста, но и внатрешноста, онаа емоција повикана или не, оние средби кои нè радуваат и плашат, без оглед дали се реални или онлајн, бидејќи силата е иста. Начинот на кој тие се среќаваат, на кој го доживуваат она што ги спојува и она што ги разделува, е неверојатен. Има такви силни сцени, такви мигови, такви насмевки, такви паралели, такви допири, такви светови и светлини, таква длабочина која извира од секој кадар, од секое движење, од секој поглед, па дури и од секој збор, кој е или не е вистинскиот.
Бидејќи, тоа го чувствувате со целата силина на своето битие, тоа сме сите ние, сите наши желби, сите наши љубови, сите наши потреби и сето она кое можеме или мораме да го прифатиме за да бидеме тоа што посакуваме. Зашто се покажува дека тоа, сепак, е најважно, иако многу често не и највистинско. Но, се чини дека токму во него и лежи пресудниот избор или „инјун“, од кој зависи нашиот живот, кој на крајот на краиштата самите го создаваме. „Минатите животи“, во кои тие веруваат и кои се неизбришлив дел од нивната култура, се покажа дека не се пресудни, но затоа го носат искуството, затоа се присутни во секој еден дел од нивното, па и нашето живеење, затоа што на свој начин го одредуваат нашето мислење, нашите чувства, нè одредуваат нас, биле ние свесни за тоа или не.