Новиот извештај објавен од УНЕСКО на Светскиот ден на слободата на медиумите, 3 мај, предупредува на зголемено насилство и заплашување на новинарите кои известуваат за нарушување на животната средина и климата. Најмалку 749 новинари или новински медиуми кои известуваат за еколошки прашања биле нападнати во последните 15 години, а дезинформациите на интернет драстично се зголемија во овој период. УНЕСКО повикува на посилна поддршка за новинарите од областа на животната средина и подобро управување со дигиталните платформи.
„Без веродостојни научни информации за тековната еколошка криза, никогаш не можеме да се надеваме дека ќе ја надминеме. А сепак, новинарите на кои се потпираме за да ја истражат оваа тема и да се осигуриме дека информациите се достапни, се соочуваат со неприфатливо високи ризици ширум светот, а дезинформациите поврзани со климата се неконтролирани на социјалните мрежи. На Светскиот ден на слободата на печатот, мораме да ја потврдиме нашата посветеност на одбраната на слободата на изразување и заштитата на новинарите ширум светот“, рече Одри Азулеј, генералната директорка на УНЕСКО.
Во својот нов извештај Press and Planet in Danger, анализата на УНЕСКО откри случаи во кои најмалку 749 новинари и новински медиуми кои известуваат за прашања од областа на животната средина биле цел на убиства, физичко насилство, приведување и апсење, онлајн малтретирање или правни напади во периодот од 2009 – 2023 година. Повеќе од 300 напади се случија помеѓу 2019-2023 година – зголемување од 42% во однос на претходниот петгодишен период (2014-2018).
Извештајот, кој ќе биде промовиран на Глобалната конференција на Светскиот ден на слободата на медиумите во 2024 година во Сантијаго де Чиле, од 2 до 4 мај 2024 година, нагласува дека проблемот е глобален, со напади кои се случуваат во 89 земји во сите региони во светот.
Зголемување на физичките напади
Опсерваторијата на убиените новинари на УНЕСКО евидентира убиство на најмалку 44 новинари кои истражувале еколошки прашања во последните 15 години, од кои само 5 резултирале со пресуди – шокантна стапка на неказнивост од речиси 90%. Но, извештајот покажа дека и други форми на физички напад биле распространети, со 353 инциденти. Исто така, откри дека нападите биле повеќе од двојно зголемени во последниве години, зголемувајќи се од 85 во 2014-2018 година на 183 меѓу 2019-2023 година.
Во консултацијата со повеќе од 900 новинари за заштита на животната средина од 129 земји, спроведена од страна на УНЕСКО во март 2024 година, 70% пријавиле дека доживеале напади, закани или притисок поврзани со нивното известување. Меѓу нив, две од пет последователно доживеале физичко насилство.
Податоците покажуваат дека жените новинарки пријавуваат дека се повеќе изложени од мажите на онлајн вознемирување, повторувајќи го трендот идентификуван во претходниот извештај на УНЕСКО како глобални трендови во онлајн насилството врз жените новинарки.
Покрај физичките напади, една третина од анкетираните новинари изјавиле дека биле цензурирани, а речиси половина (45%) рекле дека се самоцензурираат кога известуваат за животната средина, поради страв дека ќе бидат нападнати, нивните извори да бидат откриени или поради свесност дека нивните приказни се во конфликт со интересите на засегнатите чинители.
Глобален патоказ против климатските дезинформации
Еден од клучните резултати на Глобалната конференција на Светскиот ден на слободата на медиумите ќе биде Глобалниот патоказ на УНЕСКО против климатските дезинформации, идентификувајќи ги улогите што владите, медиумите, академската заедница и истражувачите, граѓанското општество и дигиталните платформи можат да ги играат за поддршка и заштита на новинарите од животната средина и промовирање интегритетот на информациите за животната средина и климатските промени на интернет.
Генералниот директор на УНЕСКО ќе ја отвори Конференцијата заедно со чилеанскиот претседател Габриел Бориќ. Таа ќе го објави започнувањето на програма за грантови за давање правна и техничка поддршка за над 500 новинари за заштита на животната средина кои се соочуваат со прогон, како и нови иницијативи за промовирање критичко размислување за дезинформациите за климата и за подобрување на регулацијата на дигиталните платформи, во согласност со Насоките за управување на УНЕСКО на Дигитални платформи, лансиран во ноември минатата година.
Н. Доковска