КОП29 се одржува во услови кога 2024 се очекува да биде прогласена за најтопла година досега. Но, дали е тоа причина да застанеме со борбата против климатските промени?!
Двонеделниот настан се соочува со големи предизвици: Азербејџан објави планови за проширување на производството на гас, локалните активисти се затворени во претсамитско стегање, а нациите остануваат силно поделени околу прашањето кој треба да ги плати трилионите потребни за справување со климатските промени.
Изваштаите ужауваат дека емисиите не се намалуваат доволно брзо. Проценките на Обединетите нации покажуваат дека планетата е на пат кон катастрофално зголемување на температурата меѓу 2,6°C и 3,1°C до 2100 година – многу над побезбедната граница од 1,5°C поставена во Париз во 2015 година.
Потребата од акција е засилена со претстојниот рок во февруари 2025 година, до кој земјите треба да ги ажурираат своите национално утврдени придонеси или цели за намалување на емисиите, согласно Парискиот договор.
Без посилни заложби, светот се соочува со пораст на нивото на морињата, разорни топлотни бранови и влошена несигурност со храната.
Цел за финансирање
На врвот на агендата на овогодишниот КОП е климатското финансирање. Светот мора да се согласи на нова финансиска цел за замена на претходната цел од 100 милијарди долари годишно, што богатите нации ја постигнаа дури во 2022 – две години со задоцнување.
Тоа доцнење ја намали довербата меѓу побогатите и посиромашните нации, кои сега бараат многу поголема поддршка за транзицијата кон нискојаглеродна иднина, додека се справуваат со ескалирачките влијанија на климатските промени.
Оваа цел за финансирање по 2025 – која треба да биде договорена од речиси 200 нации – се очекува да биде еден од клучните резултати на Коп29.
Некои земји бараат 1 трилион долари годишно, при што средствата би се поделиле меѓу намалување на емисиите, адаптација и помош при катастрофи. Еден извештај нарачан од ОН покажа дека земјите во развој ќе им требаат 2,4 трилиони долари годишно до 2030 година.
Непрестајните високи нивоа на стакленички гасови обезбедуваат децении на глобално затоплување.
Постојани поделби
Но, остануваат разлики. Богатите земји како Соединетите Американски Држави тврдат дека групата донатори треба да се прошири за да вклучи придонеси од големи економии како Кина – сега најголем загадувач во светот – како и богатите нафта земји од Персискиот Залив.
Постоечката група донатори, која ги исклучува и големите економии како Саудиска Арабија и Русија, беше заснована на статусот на развој на земјите во времето кога конвенцијата за климата на ОН беше ратификувана во 1992 година.
Земјите во развој инсистираат дека тие со најдолга историја на индустријализација имаат примарна одговорност за климатското финансирање.
Друг контроверзен аспект е формата на финансиската поддршка. Земјите во развој сакаат грантови наместо заеми за да избегнат дополнително задолжување.
Во меѓувреме, производители на фосилни горива како Азербејџан бараат поголема контрола над финансиските цели – став што, според критичарите, може да ги поткопа поамбициозните решенија.
Овогодинешниот Коп е трет последователен самит што се одржува во авторитарна држава, по Египет и Обединетите Арапски Емирати.
Азербејџан е необичен домаќин за самит посветен на намалување на емисиите, со оглед дека фосилните горива сочинуваат околу половина од неговата економија.
Претседателот Илхам Алиев неодамна објави планови за зголемување на производството на гас за да ги задоволи енергетските потреби на Европа, нарекувајќи ги резервите на својата земја „божји дар“.
Ова предизвика прашања за конфликт на интереси – особено со оглед на изборот на Алиев за Мукхтар Бабаев, клучна фигура во нафтениот сектор, како водечки преговарач на Коп29.
„Азербејџан мора да ги води преговорите на ОН кон договор за клучното климатско финансирање. Но, слабите еколошки карактеристики на земјата, репресивната политика и врската со приходите од фосилни горива предизвикуваат сомнежи за нејзината способност да обезбеди ефективно климатско лидерство,“ предупреди Четем Хаус во извештај.
Различно од Коп28 во Дубаи минатата година, кој беше домаќин на рекордни 100.000 учесници, во Баку се очекува да присуствуваат меѓу 40.000 и 50.000 претставници на владите, официјални лица од ОН, научници и активисти.
Но, групите за човекови права предупредуваат дека репресијата врз граѓанското општество во Азербејџан може да ја ограничи локалната учество. Амнести Интернешнл објави дека над 300 лица се затворени поради политички мотивирани обвиненија.
Активисти и новинари, вклучувајќи го и климатскиот активист Анар Мамадли, остануваат во притвор, што предизвика предупредувања дека претседателството на Азербејџан можеби ќе служи повеќе за „зелен миење“ на својата слика отколку за напредок во глобалното климатско дејствување.
Н.Д.
