Пишува: Наташа Доковска
Во сенките на разгранетите рударски комплекси во Бор и Мајданпек постои скриен свет. Тука, зад огромната машинерија и бучните операции на екстракција, работи тивка работна сила под сурови услови, невидлива за повеќето, но неопходна за неуморната потрага по скапоцени метали. Седумдесет проценти од овие работници не се локални, ниту се доброволно вработени. Тие се затвореници од Кина, испратени илјадници километри далеку од нивната татковина за да издржат живот што драстично се разликува од принципите на човечкото достоинство и слобода.
Овие работници, сместени во гета, живеат под постојан надзор. Секое утро и вечер, тие се наредени за фотографии, нивните лица без надеж, врежани со замор од неуморна работа. Нивните животи се регулирани со паравоена прецизност, но тие живеат во состојба на постојан затвор. Тие се задолжени со исцрпувачки 12-часовни смени, неуморно екстрактирајќи руда од земјата, сето тоа знаејќи дека нивните напори ги полнат профитите на далечни корпоративни ентитети.
Рударите не се платени за својата тешка работа. Нивниот труд е надоместен со основни потреби, едвај доволни за да ги одржат, а камоли да им обезбедат некакво пристојно живеење. Тие се заробени во циклус на експлоатација, каде нивниот труд служи како основа за огромни корпоративни профити, а тие не гледаат никаква корист од тоа. Нивните соништа за слобода и подобра иднина се срушени под тежината на неумоливиот капитализам.
Оваа сурова реалност поставува длабоки прашања за човековите права. Како може да биде во модерниот свет, луѓето да се подложени на такви нечовечки услови во име на профитот? Рударските компании кои го користат овој работен персонал ги оправдуваат своите дејствија со аргумент за економска ефикасност и конкурентност. Сепак, оваа ефикасност доаѓа со сериозна човечка цена. Основните права на праведен третман, праведна надомест и човечки работни услови се грубо прекршени.
Меѓународната заедница одамна ги истакнува човековите права како темел на цивилизираното општество. Но, во случајов со Србија, остануваа глувонеми. Во далечните рудници, овие права се само апстракции, засенети од ненаситната побарувачка за ресурси и профит. Експлоатацијата на затвореници како евтина работна сила е грубо спротивставување на принципите на човечко достоинство и слобода. Ова е остар потсетник дека потрагата по профит не смее да биде на сметка на човековите права и етичките стандарди.
Како ги анализираме операциите на овие рударски компании, мора да бараме одговорност. Експлоатацијата на овие работници мора да биде разоткриена, и мора да се преземат мерки за да се обезбедат и почитуваат нивните права. Неопходно е да ги балансираме економските интереси со моралната императива да го заштитиме и промовираме човечкото достоинство. Само тогаш можеме да се надеваме да создадеме свет каде прогресот и просперитетот не ги газат основните права на најранливите меѓу нас.