Серијата оставки на високи функционери во Србија не е само вест на денот, туку длабока и алармантна рефлексија на кревкоста на политичката сцена. Во земја каде што институциите се повеќе делуваат како инструменти на моќта отколку чувари на јавниот интерес, ваквите случувања секако отвораат простор за критички осврт. Дали станува збор за автентичен одговор на притисокот од јавноста, или пак, за внимателно осмислена стратегија за задржување на моќта – ова прашање ќе остане долго актуелно.
Во основата на секоја оставка се крие порака. Во случајот со Србија, таа порака е повик за тревога. Масовните протести, сè погласната критика на медиумите и евидентната поларизација на општеството создаваат атмосфера на тензии. Политичката елита, која долго време успеваше да ги задуши критичките гласови, сега е под сериозен притисок. Но, наместо да се решат проблемите што го мачат општеството, оставките најчесто се користат како алатка за дефокусирање и краткорочен маневар. Со нив се купува време, се намалува тензијата и се задржува статус кво.
Ова сценарио не е непознато во регионот. Србија, како еден од највлијателните актери на Балканот, ја диктира политичката клима и во соседните земји. Кога српските институции се разнишани, тоа создава бранови што се чувствуваат и во Македонија, Црна Гора и Босна. Политичката нестабилност лесно се прелева преку границите, особено во регионот каде што кревките демократии и натаму се борат со наследството на минатото.
За Македонија, случувањата во Србија треба да бидат предупредување. Нашата земја, иако помала во големина и геополитичка тежина, дели многу од истите предизвици – поларизирана политичка сцена, институционална слабост и јавен незадоволство. Ако оставките во Србија покажуваат нешто, тоа е дека недостигот на транспарентност и отчетност на крајот доведува до системски колапс. Но, Македонија има можност да научи од овие ситуации, да се фокусира на зајакнување на своите институции и да воспостави политики што ќе бидат поотпорни на притисоците.
Она што е исто така важно е внимателно да се следи односот на големите сили кон Србија. Ако ЕУ или други меѓународни актери решат да се повлечат или пак, да преземат помека позиција кон актуелната ситуација, тоа ќе ја ослаби демократијата низ целиот регион. Македонија не може да си дозволи да остане пасивна. Наместо тоа, таа треба да ја искористи оваа ситуација како можност за регионална лидерска улога во промовирањето на транспарентноста и меѓусебната соработка.
Балканот долго време беше сцена на политички експерименти и игралиште за големите сили. Но, реалноста е дека стабилноста на регионот зависи од способноста на секоја земја да изгради силни институции и да ги заштити граѓанските слободи. Србија сега е пример за тоа што се случува кога тие институции ќе потфрлат. За Македонија, ова е потсетник дека секоја политичка криза е можност за зајакнување, но и ризик ако се игнорира.
Прашањето останува: дали оставките во Србија ќе доведат до вистински промени или само ќе ги прикријат длабоките пукнатини? Одговорот на ова прашање нема да влијае само на Србија, туку и на целокупниот регионален развој. Македонија, како дел од оваа поширока приказна, мора да остане внимателна, но и проактивна.
Балканот е историја што сè уште се пишува. За жал, премногу често, тие приказни се полни со кризи и пропуштени шанси. Ова е можност да се промени таа нарација, но само ако политичките елити се соочат со реалноста и ги стават интересите на граѓаните пред своите.
Н.Доковска
