од Наташа Доковска
Туризмот и рударството се две клучни индустрии во многу земји, често со спротивставени интереси. Туризмот напредува благодарение на недопрени средини, локална култура и природна убавина, додека рударството може да предизвика значително еколошко уништување. Во Србија, Црна Гора и Турција, двете индустрии се од суштинско значење за економскиот развој. Сепак, долгорочната одржливост на туризмот во овие региони е сè повеќе загрозена од еколошките влијанија на рударските активности. Овој напис го истражува како рударството влијае на одржливоста на туризмот, со фокус на еколошката деградација, економските предизвици и социо-политичките динамики.
Еколошко влијание
Еден од најзначајните начини на кои рударството го нарушува туризмот е преку еколошка деградација. Во сите три земји, рударските операции предизвикаа уништување на шумите, загадување на водите и влошување на квалитетот на воздухот, што директно ја намалува привлечноста на туристичките дестинации.
Србија: Долината на реката Јадар, позната по својата природна убавина, е клучен пример. Оваа област, богата со значителни депозити на литиум, стана центар на интензивни рударски операции. Според извештајот на Агенцијата за заштита на животната средина на Србија, загадувањето на водите од процесот на рударење на литиум веќе резултираше со загуба на биодиверзитетот во локалните реки, кои исто така се популарни еко-туристички места.
Црна Гора: Како земја која се рекламира како дестинација за еко-туризам, Црна Гора се соочува со значителни предизвици во балансирањето меѓу рударството и туризмот. Експлоатацијата на боксит и лигнит во региони блиску до туристички центри, како крајбрежниот регион на Улцињ, предизвика ерозија на почвата и загадување на реките, со што се оштетува и животната средина и имиџот на Црна Гора како еко-пријателска дестинација.
Турција: Со својата мешавина од историски и природни атракции, туризмот во Турција е загрозен од рударството во региони како Каздагите, каде што проектите за рударство на злато предизвикаа протести. Уништувањето на шумите и загадувањето на водите од цијанид, кој се користи при екстракцијата на злато, не само што ги загрозува локалните екосистеми, туку ја намалува и привлечноста на регионот за туристите.
Графиконот подолу ја визуализира намалувањето на квалитетот на водата во туристичките региони на овие земји поради рударските активности:
Во овој графикон, падот на индикаторите за квалитетот на водата (мерени во mg/L загадувачи) во српската река Јадар, црногорскиот регион Улцињ и планините Каз во Турција ги демонстрира негативните ефекти од рударството врз природните ресурси клучни за одржливиот туризам.
Економски размислувања
Иако рударството може да донесе значителни краткорочни економски добивки, често тоа се случува на сметка на долгорочните приходи од туризмот, кој е поодржлив и создава пошироки економски бенефити за локалните заедници.
Србија: Според Народната банка на Србија, туризмот во 2022 година придонесе со околу 6% од БДП на Србија, вработувајќи илјадници луѓе во руралните региони. Меѓутоа, рударството, кое придонесува помалку од 3% од БДП, доведе до раселување и конфликти околу земјиштето, особено во области како Долината на Јадар, каде што рударството на литиум има приоритет пред развојот на еко-туризмот.
Црна Гора: Во 2019 година, Светскиот совет за патувања и туризам објави дека туризмот придонесува со 25% од БДП на Црна Гора, правејќи го критичен сектор. Рударската индустрија, иако е значајна за енергетската независност, е одговорна за уништување на живеалишта во области блиску до национални паркови и крајбрежни атракции.
Турција: Во Турција, индустријата за туризам генерираше над 35 милијарди долари приходи во 2019 година, споредено со 10 милијарди од рударството. Сепак, рударските проекти во близина на туристичките места доведоа до зголемена еколошка активност.
Овој графикон ги илустрира спротивставените економски траектории на приходите од туризмот и рударството, покажувајќи дека додека приходите од рударството обезбедуваат краткорочни придобивки, додека туризмот придонесува за поодржлива, долгорочна економска стабилност.
Социо-политичка динамика и одговори на заедницата
Социјалните импликации на рударството се протегаат надвор од еколошките и економските грижи, создавајќи тензии во локалните заедници кои се потпираат на туризмот за нивната егзистенција. Во многу случаи, проектите за рударство се развиваат без соодветни консултации со локалните заедници, што доведува до протести и конфликти.
Србија: Протестите против предложениот рудник за литиум на Рио Тинто во долината Јадар ги обединија и еколозите и локалните заедници кои зависат од еко-туризмот за своите приходи. Овие протести го нагласуваат поширокото социјално прашање: рударските проекти често имаат повеќе корист од мултинационалните компании отколку локалните жители, кои се соочуваат со деградација на животната средина без да ги видат економските награди.
Црна Гора: Во Црна Гора, локалните заедници во рударските региони, како што е Пљевља, исто така изразија противење, барајќи построги еколошки регулативи. Владата бавно дејствуваше, стравувајќи од губење на работните места во рударството. Сепак, тензиите се зголемуваат бидејќи повеќе луѓе го препознаваат потенцијалот за долгорочна економска штета врз туризмот.
Турција: Слични социјални конфликти се појавија во Турција, каде жителите на планините Каз, клучна дестинација за еко-туризам, организираа протести против проектите за ископување злато. Турската влада е фатена помеѓу охрабрување на странски инвестиции во рударството и зачувување на економијата во регионот зависна од туризмот.
Рударската индустрија претставува значителни предизвици за одржливоста на туризмот во Србија, Црна Гора и Турција. Иако рударството може да донесе краткорочни економски придобивки, тоа често доаѓа на сметка на долгорочните приходи за здравјето на животната средина и туризмот. За да се обезбеди одржливост на туризмот во овие региони, владите мора да ги балансираат интересите на рударството со зачувување на животната средина и консултации со заедницата. Политиките кои даваат приоритет на долгорочниот туризам пред краткорочниот профит од рударството може да помогнат да се обезбеди економска и еколошка стабилност за идните генерации.
Препораки
Построги регулативи за животната средина: Владите треба да воведат построги регулативи за рударските активности, особено во еколошки чувствителните региони кои служат и како туристички дестинации.
Вклучување на заедницата: Обезбедувањето дека локалните заедници се консултирани во развојот на рударски проекти е од клучно значење за намалување на социјалните конфликти и одржување на привлечноста на туристичката индустрија.
Одржлив развој: и двете индустрии треба да се стремат кон поодржливи практики, при што туризмот ќе усвои еколошки политики и рударските компании ќе се обврзат да ја намалат штетата врз животната средина.
Оваа рамнотежа на крајот ќе одреди дали овие земји можат да ги заштитат своите туристички сектори додека сè уште имаат корист од нивните богати природни ресурси.
