Во Македонија годишно се произведуваат околу 6 милиони тони отпад, од кои дури 4 милиони не се третираат и не ја загадуваат околината на кој било начин. Додека повеќе од 80% од вкупниот отпад се генерира од рударството и енергијата поради неефикасни производствени процеси, застарена технологија и други причини, има повеќе од два милиони тони комунален отпад што обично завршува на депонии и може повторно да се користи во производството или за зелената енергија.
Развојот на циркуларната економија, што, меѓу другото, вклучува и повторна употреба на отпад генериран во производствениот процес или по употребата на производи, ќе создаде до 10.000 нови работни места во Македонија со фокус на подобро искористување на отпадот од храна, пакување и електронски и електричен отпад.
Управувањето со отпад од храна е пример за она што ни недостасува како општество. Од 2,3 милиони тони комунален отпад, се проценува дека скоро 900 000 тони се отпад од храна создаден „од поле до маса“. Во најголем дел, овој отпад го создаваат домаќинствата, угостителството и јавниот сектор.
Предлогот на Програмата укажува на тоа дека за развој на циркуларната економија потребно е дополнително да се регулира законската рамка од областа на заштитата на животната средина, особено делот што би ја обврзува економијата на поделба на отпадот (на пример, во угостителството) или употреба на зелената енергија (транспорт).
Голем проблем е недостатокот на инфраструктура – од специјални контејнери за одвојување отпад до соодветни санитарни депонии. Македонија има само неколку санитарни депонии и повеќе општински депонии кои не ги исполнуваат ниту минималните стандарди. Има голем број на диви депонии кои се близу до населените места и водотеците.
Можностите што ги нуди циркуларната економија во секторот за пакување се големи. Според достапните податоци, секој жител на Македонија троши околу 20 кг од сите видови пакувања годишно, од кои една петтина е пластична амбалажа, што прави повеќе од 40.000 тони пластична амбалажа секоја година. Кога станува збор за електрични и електронски производи, рециклирањето би овозможило повторна употреба на вредни материјали што се вградени во нив.
Исто така, кружното производство ќе го подобри дизајнот на производот што треба да биде изработен од еколошки материјали што не загадуваат, а чии делови можат лесно да се санираат, заменуваат или рециклираат. На пример, просечниот ТВ содржи приближно 6% метал и 50% стакло, додека шпоретот содржи 89% метал и 6% стакло.
Иако тековните инвестиции во животната средина во Македонија се четири до пет пати помали отколку во земјите на Европската унија и изнесуваат 0,3% од БДП, постои голем интерес за премин кон циркуларен модел на економијата. Ова е особено точно за оние кои работат со меѓународни компании, чии еколошки барања.
Т.Мантаљ
*******
Текстот е поддржан од проектот GEAR/2017/394-354/MКD, од програмата Поддршка на граѓанските организации (ГО) во Северна Македонија во рамки на проектот GEAR – Зелена економија за развој на регионот.