Дипломатските тензии околу глобалното затоплување се прелеваат на разговорите на самитот на Г-20 во Бразил оваа недела, при што извори велат дека 20-те најдобри економии постигнале кревок консензус за финансирањето на климатските промени што беше избегнато на разговорите на Обединетите нации во Азербејџан (КОП29).
Шефовите на држави пристигнаа во Рио де Жанеиро во недела на самитот на Г-20, а денеска (понеделник) и утре (вторник) ќе разговараат за прашањата за сиромаштијата, гладот и реформите во глобалните институции. Разговорите ќе треба да се занимаваат и со ескалацијата на насилството во Украина по смртоносниот руски воздушен напад во неделата.
Сепак, тековните разговори за климата во рамки на ОН фрлија светлина врз напорите на Г-20 да се изборат со против глобалното затоплување.
Додека задачата на самитот КOП29 во Баку, Азербејџан е да се постигне целта да се мобилизираат стотици милијарди долари за климатските промени, лидерите на Групата 20 најголеми економии од другата страна на светот во Рио ги држат финансиските клучеви.
Г20 е форум на најголемите светски економии кој редовно се состанува за да разговара за најитните прашања со кои се соочува глобалната економија. Заедно, Г20 сочинува околу 85 отсто од светскиот БДП, процент што порасна во текот на изминатите 20 години, повеќе од 75 отсто од глобалната трговија и околу две третини од населението на планетата. Се состои од 19 земји и две регионални тела. Тековните членки вклучуваат Аргентина, Австралија, Бразил, Канада, Кина, Франција, Германија, Индија, Индонезија, Италија, Јапонија, Јужна Кореја, Мексико, Русија, Саудиска Арабија, Јужна Африка, Турција, Обединетото Кралство и САД, плус Африканската унија и на Европската унија.
Г-20 започна во 1999 година, по азиската финансиска криза, како форум за министрите за финансии и гувернерите на централните банки од големите развиени и економии во развој да разговараат за глобалните финансиски прашања. Во средината на глобалната финансиска криза во 2008 година, прерасна во самит на лидери, место каде што претседателите и премиерите можеа да се состанат два дена за да се обидат да ги решат светските економски проблеми. Последователни состаноци на лидерите на Г-20 беа одржани во Вашингтон во 2008 година, Лондон на почетокот на 2009 година и Питсбург кон крајот на 2009 година, и оттогаш станаа годишни.
Пред самитот, високи функционери познати како „шерпаси“ презентираат прашања за дискусија, со цел членките на Г-20 да постигнат договор на самитот. Како шерпасите на Хималаите, тие им помагаат на нивните лидери да се движат низ често тешки терени и да вршат дипломатски работи.
Земјите од Г-20 сочинуваат 85 отсто од светската економија и се најголеми придонесувачи за мултилатералните развојни банки кои го канализираат финансирањето на климатските промени.
„Фокусот природно е на Г20. Тие сочинуваат 80 отсто од глобалните емисии”, изјави за новинарите во Рио генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш. Тој изрази загриженост за состојбата на преговорите на COP29 во Баку и ги повика лидерите на Г-20 да направат повеќе за борба против климатските промени.
– Сега е време за лидерство по примерот на најголемите светски економии и загадувачи – рече Гутереш.
Шефот на ОН за клима, Сајмон Стил во саботата испрати писмо до лидерите на Г20 во кое повикува на акција за финансирање на климата, вклучително и зголемување на грантови за земјите во развој и унапредување на мултилатералните реформи на банката за развој.
Сепак, истите дебати што се водеа на КОП29 од неговиот почеток минатата недела станаа централни за разговорите на Г20, според дипломати блиски до разговорите во Рио.
КОП29 мора да постави нова цел за износот на средства што треба да се насочат од развиените земји, мултилатералните банки и приватниот сектор кон земјите во развој. Економистите на самитот рекоа дека сумата треба да биде најмалку трилион долари.
Побогатите земји, особено во Европа, нагласуваат дека амбициозната цел може да се постигне само ако се прошири базата на земјите кои придонесуваат, вклучително и некои од побогатите земји во развој, како што се Кина и големите производители на нафта на Блискиот Исток.
Во саботата, разговорите за заедничката изјава на Г-20 во Рио заглавија за истото прашање, при што европските земји се залагаат за поголем придонес од повеќе земји, додека земјите во развој како Бразил се спротивставија, рекоа дипломати блиски до разговорите.
Но, рано во неделата, преговарачите се согласија на текстот што ги споменува доброволните придонеси од земјите во развој за финансирање на климатските промени, без да ги нарече тие придонеси обврски, рекоа двајцата дипломати.
Пробивот останува во сенка на враќањето на американското претседателство на Доналд Трамп, кој наводно се подготвува повторно да ги повлече САД од Парискиот договор за климата. Неговиот избор го доведува во прашање колку пари светот може да обезбеди за справување со климатските промени, можеби без поддршка од најголемата светска економија.
Трамп планира да го повлече клучниот закон за климата донесен од претседателот во заминување Џо Бајден, кој ја посети прашумата на Амазон во неделата на пат за Рио.
Успехот не само на КОП29, туку и на следниот самит на ОН за климата, КОП30, што ќе се одржи во Бразил следната година, зависи од амбициозниот договор за финансирање на климата.
Централен дел од бразилската стратегија КОП30 е – Мисија 1.5 – иницијатива за зачувување на целта на Парискиот договор за ограничување на глобалното затоплување на 1,5 степени Целзиусови. ОН проценуваат дека сегашните национални цели може да доведат до пораст на температурите за најмалку 2,6 степени Целзиусови.
Земјите во развој тврдат дека можат да ги зголемат своите цели за намалување на емисиите само ако богатите земји, кои се главните виновници за климатските промени, ги сносат трошоците.
„Технички е можно да се постигне целта од 1,5 степени Целзиусови, но само ако има масовна мобилизација предводена од Г20 за намалување на сите стакленички гасови“, рече премиерот на Бахамите Филип Дејвис на КОП29 минатата недела. А.Р.